Chef van de wacht
Officier, doorgaans een stuurman, of de kapitein zelf. Hij is verantwoordelijk voor de veiligheid van mensen en goederen op zee, vertegenwoordigt de kapitein en moet te allen tijde voldoen aan de geldende bepalingen ter voorkoming van aanvaringen op zee. Hij moet wachtlopen op de brug en mag die onder geen voorwaarde verlaten totdat hij behoorlijk is afgelost. Wanneer hij zich in de kaartenkamer bevindt moet hij ervoor zorgen dat dit veilig is en dat er goede uitkijk wordt gehouden. Hij blijft verantwoordelijk voor de veilige navigatie van het schip, ook al is de kapitein op de brug aanwezig. Pas wanneer de kapitein hem expliciet zegt dat hij de verantwoording voor de navigatie overneemt en dit wederzijds duidelijk is begrepen, mag de chef van de wacht de verantwoording overdragen. Zie ook Aflossing van de wacht, Ankerwacht, Wacht en Zicht.
Chef
Hoogste kok aan boord.
Chef d`équipage
Oudste onderofficier van de dekdienst.
Chebeck
Sierlijk, snel zeilschip van de Middellandse Zee, uit het eind van de zeventiende eeuw. Oorspronkelijk alleen met latijnzeilen, halverwege de achttiende eeuw met een vierkantgetuigde grote mast.
Charteren
Het huren en eventueel bevrachten van een schip. Het woord is afkomstig van het Latijnse begrip carta partida. Zie ook Bareboat charter, Time charter en Voyage charter.
Charonsboot
De boot waarin Charon de zielen der doden over de Styx naar de onderwereld brengt.
Charles et Georges
Frans slavenschip dat een belangrijke rol speelde bij een incident in de Portugese kolonie Mozambique. De Charles et Georges had daar 110 slaven aan boord genomen, maar werd betrapt door de Portugese autoriteiten, die juist hadden bepaald dat alle slaven in het Portugese rijk binnen twintig jaar vrij moesten zijn. De kapitein werd gearresteerd en tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld, terwijl het schip in beslag werd genomen. Daarop stuurde Frankrijk een vloot naar Lissabon. Portugal vroeg Engeland om bemiddeling, maar toen Engeland zich afzijdig hield bezweken de Portugezen onder de druk. De kapitein werd vrijgelaten, de Charles et Georges werd teruggeven en Portugal werd gedwongen een schadevergoeding te betalen.
Chaonia
Franse stoomboot die op 17 januari 1919 zoek raakte in de Straat van Messina, met 460 opvarenden.
Chamberen
to chamber). Het maken van uithollingen in de schuimkern van de zeilplank om haar lichter te maken.
Challenger
Omgebouwd oorlogskorvet met zeil en stoomkracht, dat tussen december 1872 en mei 1876 een reis van ruim honderdduizend kilometer maakte en daarbij alle oceanen bevoer. Dit was de eerste, zuiver wetenschappelijke oceanische expeditie die ooit werd ondernomen.
Chute
(1) Koker waarin de spinnaker wordt opgeborgen. (2) Smaller wordend en daardoor sneller stromend stuk water.
CHS
Channel Handicap System.
Chronometer
Zeer nauwkeurig lopend uurwerk, dat in 1759 werd geperfectioneerd door de Engelse horlogemaker John Harrison. Deze chronometer stelde zeelui in staat de geografische lengte nauwkeurig te bepalen. De mechanische nautische chronometer is een degelijk en zwaar uurwerk dat met behulp van veren loopt en is voorzien van mechanieken die het uitzetten of krimpen van het materiaal ten gevolge van temperatuurswisselingen compenseren. Moderne chronometers werken elektronisch, met behulp van kwartskristallen.
City of Glasgow
Britse stoomboot die in maart 1854 zoek raakte op de Atlantische Oceaan. Er waren 480 mensen aan boord.
City of Boston
Britse stoomboot van de maatschappij Inman Line. Verdween op 25 januari 1870 tussen New York en Liverpool. Van het schip en de 177 opvarenden is nooit meer iets vernomen.
Citadelschip
Negentiende-eeuws oorlogsschip waarvan de bewapening en munitie in een gepantserd dekhuis was geplaatst.
Circumnavigatie
Het omzeilen van de wereld. Op september 1522 keerde Juan Sebastian del Cano terug in Sevilla. Hij was daarmee de eerste die erin slaagde de wereld te omzeilen. De tweede plaats wordt ingenomen door Sir Francis Drake, die in 1580 in Engeland terugkeerde, en op de derde plaats staat Thomas Cavendish, die in 1586 weer voet op Engelse bodem zette. Velen volgden hun voetsporen en er zijn nog altijd veel zeezeilers die ervan dromen eens de wereld te omzeilen. Het snelheidsrecord voor solisten staat op naam van de Fransman Lamazou, die in 109,5 dagen de wereld rond voer. Zeezeiler Henk de Velde, die op 28 december 1995 met zijn C1000 vertrok uit de haven van Brest, zou in de loop van 1996 trachten dit record te verbeteren, echter tevergeefs. Zie ook Spray en Gypsy Moth IV.
Cinque Ports
(1) De vijf Engelse Kanaalhavens. (2) Het schip waarop Alexander Selkirk als stuurman voer. Zijn belevenissen, opgetekend door Daniel Defoe in diens roman Robinson Crusoë, werden het beroemdste schipbreukelingenverhaal dat ooit is verschenen.
Cinnarizine
Middel tegen zeeziekte. Wordt doorgaans verstrekt in tabletten van 25 mg. of capsules van 50 mg. Werkt voornamelijk bij duizeligheid ten gevolge van afwijkingen aan het evenwichtsorgaan. Onderdrukt braakneigingen. Dosering volwassenen: 1 à 2 tabletten, 2 à 3 maal per dag. Niet gebruiken tijdens zwangerschap. Werkt enigszins versuffend. Alcohol en slaapmiddelen versterken de werking van het middel.
Cimbria
Duitse stoomboot die op 19 januari 1883 in de Noordzee zonk na een aanvaring met de Britse stoomboot Sultan. 389 opvarenden kwamen om.
Ciguatera
Toxische stoffen voorkomend in sommige vissen, die visvergiftiging veroorzaken.
CIF
Cost, Insurance, Freight. Alle kosten, zeeverzekering en vracht inbegrepen, voor rekening van de verkoper.
Cider barrel
Oceaansleepboot.
Cloth
Canvas.
Close hauled
Met strak doorgezette schoten, om zo scherp mogelijk te kunnen zeilen.
Close cover
Zware afdekking. Zie ook Loose cover, Afdekken en Afdekkingskegel.
Clipper
Amerikaans zeilschip uit het vijfde decennium van de negentiende eeuw. Ontleent zijn naam aan het Engelse woord `to clip` dat `snellen` betekent. Een clipper snelt als het ware over de toppen van de golven, in plaats van er dwars doorheen te ploegen. Zie ook Ann McKim, Baltimore-clipper en Rainbow. Met klipper wordt in deze nautische encyclopedie de Europese klipper bedoeld, die vooral in de binnenwateren en langs de kust werd gebruikt.
Clinometer
Instrument dat wordt gebruikt om de overhelling (het aantal graden slagzij) van schepen te meten.
Clevispen
Metalen pen om stagen e.d. mee vast te zetten. Zie ook Staand want.
Clermont
Naam van de stoomboot waarmee ingenieur Robert Fulton op 17 augustus 1807 een tocht van New York naar Albany maakte. Na deze geslaagde tocht besloot Fulton zijn schip commercieel te gaan exploiteren.
Cleat
Klein klemmetje om een lijn in vast te zetten. Zie ook Clamcleat.
Classificeerder
(1) Controleur van de arbeiders die de tanks, dubbele bodems en piek van een schip schoonmaken en sauzen. (2) Die arbeiders zelf.
Classificatiebureau
Zie Lloyd`s Register of Shipping.
Clamcleat
Klemkikker; borgklem.
Clubwimpel, clubstandaard
Een driehoekige, respectievelijk rechthoekige vlag, die als specifiek herkenningsteken voor een club dient en bovenin de mast wordt gevoerd als men niet met wedstrijden meedoet.
CLS-hout
Canadees naaldhout, onder andere bestemd voor de houtskeletbouw.
CMG
Course Made Good. Elektronische-navigatie-term. De afstand die je ten opzichte van het waypoint aflegt, in tegenstelling tot de afstand door het water.
Commandeur
(1) Ook: one-star admiral. Vroegere rang tussen schout-bij-nacht en kapitein-ter-zee. Zie ook Officieren. (2) Baas op een scheepswerf. (3) Walvisvaartkapitein. Op de Waddeneilanden vindt men nog een aantal commandeurswoningen.
Commandant
Gezagvoerder op een marineschip.
Comfortina 35. Polyester
rondspant zeiljacht met zes vaste slaapplaatsen. L.O.A. 10,70 m., breedte 3,35 m., zeiloppervlak 71,50 m².
Comet 333
Luxueus uitgevoerd polyester toerzeiljacht. L.O.A. 10,30 m., zeiloppervlak 46,40 m².
Comet 301
Goed uitgerust polyester toerzeiljacht. L.O.A. 9,26 m., zeiloppervlak 29,10 m².
Comet 28 race
Modern uitgevoerd polyester zeiljacht. L.O.A. 8,60 m., zeiloppervlak 31,10 m².
Comet 12 meter
Zeer comfortabel polyester toerzeiljacht. L.O.A. 12 m., zeiloppervlak 66,50 m².
Comet
Deze schoener, volgeladen met slaven en onderweg van Alexandria (Virginia) naar New Orleans, liep in 1830 aan de grond. De Britse autoriteiten op de Bahamas stelden de slaven in vrijheid. Washington protesteerde hevig bij de Britse regering.
Combischip
Multi purpose ship.
Collision mat
Mat om een lek in de scheepsromp te dichten.
Collect Call
Een van de drie manieren om via Scheveningen Radio of een ander kuststation een gesprek met een walstation aan te vragen. Hierbij wordt het walstation gevraagd of men de kosten van het gesprek wil betalen.
Cold Wall
De grens tussen het warme water van de Golfstroom en het koude water van de Noordamerikaanse kust.
Cold shock
Neurogene shock door een combinatie van hevige schrik en plotselinge kou, ten gevolge van het overboord vallen. Te voorkomen door een survivalpak, dat gewoon als zeilpak wordt gedragen en zich bij het te water raken automatisch opblaast.
Cognossement
Zeevrachtbrief.
Coffin ship
Drijvende doodkist.
Coetsjoe
Cachou
Cockpit
Daar zit het haantje, zegt mijn vrouw dan. Doorgaans overdekte en afgesloten stuurkuip.
Cockler
(1) Mosselvisser. (2) Mosselschuit.
Cockboat
Kleine sloep.
Cobra
Tros waarbij manilla en staaldraad door elkaar geslagen is.
Coble
(1) Platboomd vissersscheepje met emmerzeil, uit het noordoosten van Engeland. (2) Schots roeibootje.
Coat, coating
Deklaag; dunne harslaag over het laminaat, die de glasvezels beschermt.
Coaster
Kustvaarder. Zie afb. 10 en 24.
Coast guard
Kustwacht. De Amerikaanse kustwacht houdt zich naast het redden van drenkelingen onder andere ook bezig met het opsporen van smokkelaars, het controleren van scheepspapieren en diploma`s, het bemannen van weerschepen en het onderhoud en bemannen van vuurtorens en lichtschepen. De officiersopleiding vindt plaats te New London, Conn., op de U.S. Coast Guard Academy.
Coaming
Kuiprand, luikrand.
CQD
Come Quick, Danger. Zie S.O.S.
CQR
Afkomstig van het woord secure. Populair ploegschaaranker, dat meestal gebruikt wordt als hoofdanker. In verband met het uitbreken van het anker is het gebruik van een boeireep aan te bevelen.
Crux
Het Zuiderkruis.
Cruiseway
Route voor de recreatievaart.
Cruising spinnaker
Lichtweerzeil dat met de halshoek bevestigd aan een punt op het voorschip wordt gevoerd.
Cruiser-racer
Een jacht ontworpen voor zowel wedstrijden als toerzeilen.
CRT
Cathode-Ray Tube. Kathodestraalbuis; beeldscherm, monitor.
Crowd
Ook: crowd on. Veel zeil hijsen om meer snelheid te krijgen.
Crosspollen
Tijdelijke uitwisseling van opvarenden naar een ander (buitenlands) schip.
Crosscut zeil
Horizontaal gesneden zeil.
Cross trade
Zie Lijnvaart.
Crew
De bemanning van een schip of boot.
Crest
(Schuim)kop van een golf.
Crack-the-whip
Ook: double wake cut. Waterskimanoeuvre waarbij de skiër tweemaal door het kielzog van de trekboot gaat, waardoor hij snelheden van zo`n 95 kilometer per uur bereikt alvorens hij bij de springschans arriveert.
Crab
(1) Verlijeren. (2) Krabben (van het anker).
CR
Conduiterapport.
CTC
Catamaran en Trimaran Club Nederland.
Customs clearance
Bewijs van inklaring door de douane.
Custom made
Handgemaakte surfplank, uit een blank.
Curryklem
Ook: klemkikker of kamklem. Klein apparaatje met twee gekartelde bekken voorzien van veren die een schoot vasthouden, waardoor deze snel kan worden losgemaakt.
Currach
Ook: curragh. Traditionele Ierse roei-vrachtboot, die al in zesde eeuw wordt beschreven. Bestaat uit een lattenbodem die vroeger met huiden werd bespannen, maar tegenwoordig met canvas, asfaltpapier of moderner materiaal. Vroeger voeren de Ieren er zelfs mee naar de kust van Noord Amerika, tegenwoordig wordt de Currach vooral gebruikt bij traditionele roeiwedstrijden.
Curlew
Polyester s-spant zeiljacht met vijf vaste slaapplaatsen. L.O.A. 9,75 m., breedte 3,15 m., zeiloppervlak 54 m².
Curaçao
Brits cruiseschip dat op 2 oktober 1942 zonk na een aanvaring met de Queen Mary. 338 opvarenden kwamen daarbij om.
Cupsheet
Touw met weinig rek.
Cunningham hole
Een kous bij de halshoek van het grootzeil bij voor- of onderlijk waardoor een lijn geschoren kan worden om het voorlijk meer spanning te geven.
Cufa
Primitief, rond vaartuig, bestaande uit een houten geraamte dat bekleed is met huiden. Zo`n vijfentwintig eeuwen geleden al beschreven door Herodotus, maar nog altijd in gebruik op de Eufraat en de Tigris.
Cuaderno de bítacora
(sp). Journaal.
Cutwater
Gedeelte van de voorsteven dat het water doorsnijdt.
Cutty Sark Tall Ships` Race
Door de STA georganiseerde race van tall ships, gesponsord door Cutty Sark Scots Whisky. In 1995 werd het Britse schip Golden Vanity totaalwinnaar van de race, die van Edinburgh via Bremerhaven en Frederikshaven in Amsterdam eindigde. Het snelste Nederlandse schip was de Oosterschelde, dat in het algemeen klassement op de dertiende plaats eindigde. De kapiteins van de tall ships kozen de opvarenden van het Nederlandse marine-opleidingsschip Urania als de bemanning die het meest heeft bijgedragen aan goede internationale verstandhoudingen, vriendschap en saamhorigheid. Zie ook SAIL.
Cutty Sark
(1) Volgetuigde driemaster. De bekendste clipper, die werd gebouwd voor het vervoer van thee uit China. L.O.A. 64,70 m., breedte 11 m., diepgang 6,40 m. Te bewonderen in Greenwich, bij Londen. (2) Kort hemd.
Cutterzuiger
Snijzuiger. Baggerwerktuig waarbij zich voor de zuigmond een stelsel van draaiende messen bevindt, dat de vaste bodem losmaakt, zodat de grond kan worden weggezogen.
Cutter
Mes in oropesatuig om verankerde mijnen af te snijden.
CVC
Radiotelefonieterm. Centrale Verkeers Controle.
CWL
Constructie-waterlijn.
CWO
Commissie Watersport Opleidingen ANWB-HISWA-KNWV-Recron. Instituut dat diploma`s heeft ingesteld ten behoeve van watersporters die vrijwillig een praktijk-vaaropleiding willen volgen.
Cycloon
Tropische wervelstorm. Komt veel voor boven de Indische Oceaan, de Golf van Bengalen en de Arabische Zee. D
Cycloïdeschroef
Ook: Voith-Schneiderschroef. Scheepsschroef met een aantal schepvormige bladen op een grote schijf die rond een centrale as draait. De richting van de bladen kan mechanisch worden verplaatst, waardoor de stuwkracht alle kanten op kan worden gericht en men in principe geen roer nodig heeft.
Cyclizine
Middel tegen zeeziekte. Wordt doorgaans verstrekt in tabletten van 50 mg. Voornamelijk een anti-braakmiddel en middel tegen misselijkheid. Heeft na een half uur effect en werkt 4 tot 5 uur. Is niet of nauwelijks versuffend; liever niet combineren met alcohol. Niet gebruiken na bestraling of bij uremie.