Gig
(1) Giek. (2) Lichte, snelle sloep.
Giertij
De getijden rond springtij.
Gierkabel
Kabel over een rivier, waardoor een gierpont wordt overgebracht. Wordt meestal door vletten ondersteund en is in het midden van de rivier verankerd.
Gierpont
Rivierpont. Uitvinding van de Nijmegenaar Hendrik Heulk, die de gierpont voor het eerst in 1657 op de Waal testte. Het geankerd vaartuig werd door de stroom voortgestuwd en door middel van een kabel van de ene oever naar de andere gedreven. Tegenwoordig wordt er gebruik gemaakt van elektrische lieren aan de wal.
Gieren
Onverwacht, als gevolg van uitwendige krachten, herhaaldelijk een zwenking maken van bakboord naar stuurboord of omgekeerd, waardoor de vaart vermindert. Een schip kan ook op het anker gieren en gaat dan door de stroom heen en weer.
Giek
(1) Een rondhout van hout of metaal, dat dient om de onderkant van een zeil uitgespreid te houden en waaraan het onderlijk van een zeil, meestal het grootzeil, bevestigd wordt. (2) Ellipsvormige besturingshefboom ter weerszijden van de mast die door de surfer wordt vastgehouden en tevens als steun dient. Giek en mast spannen het zeil op. (3) Roeiboot waarin op elke bank maar één roeier zit.
Giekklem (
s). Klem waardoor de uithaler wordt geleid om het zeil te trimmen en om terugschieten van deze trimschoot te verhinderen.
Gieknok
Het einde van de giek, waaraan de achterlijkstrekker geslagen wordt.
Giekzeil
Soort lijzeil.
Gier
De totale actieradius van de gierende beweging. Zie ook Gieren.
Gibraltar, Straat van –
Zeestraat tussen Spanje en Marokko, die de Middellandse Zee met de Atlantische Oceaan verbindt. Het nauwste gedeelte is 13 kilometer breed. De gemiddelde diepte is 275 meter.
Gib` Sea Master 48
Polyester rondspant zeiljacht met zeven vaste slaapplaatsen. L.O.A. 14,50 m., breedte 4,38 m., zeiloppervlak 114 m².
Gib` Sea 92
Snel en ruim polyester zeiljacht. L.O.A. 9,50 m., zeiloppervlak 52 m².
Gib` Sea 96
Mooi gestroomlijnd polyester zeiljacht. L.O.A. 10,10 m., zeiloppervlak 57,95 m².
Gib` Sea 76
Polyester zeiljacht met aluminium mast en giek. Voert grootzeil, genua en stormfok. L.O.A. 8,20 m., zeiloppervlak 36,35 m².
Gib` Sea 84
Ruim polyester zeiljacht. L.O.A. 8,80 m., zeiloppervlak 42,75 m².
Gib` Sea 414
Polyester rondspant zeiljacht met gietijzeren kiel en zeven vaste slaapplaatsen. Voert een doorgelat grootzeil en een rolgenua als voorzeil. L.O.A. 12,40 m., breedte 3,95 m., zeiloppervlak 98,30 m².
Gib` Sea 334 Owner
Polyester rondspant zeiljacht met vijf vaste slaapplaatsen. L.O.A. 10 m., breedte 3,46 m., zeiloppervlak 58,90 m².
Gib` Sea 302C
Polyester rondspant zeiljacht met zes vaste slaapplaatsen. L.O.A. 9,10 m., breedte 3,30 m., zeiloppervlak 52 m².
Gib` Sea 126
Ruim en comfortabel polyester zeiljacht. L.O.A. 13,60 m., zeiloppervlak 91 m².
Gib` Sea 234
Trailerbaar polyester rondspant zeiljacht met vier vaste slaapplaatsen. L.O.A. 7,08 m., breedte 2,49 m., zeiloppervlak 25,80 m².
Gib` Sea 106
Comfortabel polyester zeiljacht, dat ook geschikt is om single-handed te zeilen. Mast en giek zijn van aluminium en het schip is uitgerust met grootzeil, genua en stormfok. L.O.A. 11,30 m., zeiloppervlak 71 m².
Glory hole
(1) Logies. (2) Tussendeks proviandhok.
Glop
Gat, opening.
GLLS
Gemiddeld laag-laagwater-spring.
Glissen
Glijden.
Glijder
Surfplank die bij hoge snelheid minder water verplaatst dan men naar aanleiding van het gewicht zou verwachten.
Glijboot
(1) Klein motorvaartuig met vlakke, naar achteren afhellende bodem, die onder andere voor snelheidswedstrijden wordt gebruikt. (2) Hydroplaan.
Glas
(1) Een half uur, d.i. een achtste deel van de wacht. Vroeger werd dit door een bel aangegeven. Bij acht glazen is de wacht om en komt een andere op. Vroeger gebruikte men een zandloper. (2) De barometer. `Het glas is gezakt.`
Gladdek
Flushdek, bakdek. Schip zonder opbouwen (bak, kampagne en brugdek), maar wel met dekhuizen op het bovendek.
Glacer 50
Stalen rondspant zeiljacht (kits) met acht slaapplaatsen. L.O.A. 15 m., breedte 4,40 m., diepgang 2,10 m.
GMDSS
Global Maritime Distress and Safety System. Wereldwijd maritiem nood- en veiligheidssysteem dat met behulp van satellietcommunicatie de hulp moet gaan bespoedigen. Vanaf 1 februari 1999 moeten alle zeeschepen met het GMDSS zijn uitgerust. Voor zeezeilers geldt deze verplichting niet, maar vanaf genoemde datum zal kanaal 16 van de marifoon niet meer continu worden uitgeluisterd voor noodoproepen. Daarvoor zijn zij dan aangewezen op het DSC-systeem. Om gebruik te kunnen maken van het GMDSS moet men beschikken over het Marcom-B certificaat.
GMT
Greenwich Mean Time. De middelbare zonnetijd van de meridiaan van Greenwich.
Gnomonische projectie
Kaartprojectie met rechte meridianen en gebogen breedtegraden. Zie ook Mercatorprojectie.
Gouden Bal
Onderofficiersverblijf voor sergeants en hoger.
Goteling
Licht geschut.
Gortschaften
Ontbijten.
Gors
Kwelder.
Gorden
Reven. Een zeil inkorten om de wind eruit te halen.
Gordijn
(1) Lijnstuk van het voorstag naar één van de kruisklampen waar de fok in valt na het door de wind gaan. (2) Vaste schering van lijnen voor het opvangen van de fok na het door-de-wind gaan.
Gondel
(1) Lang, licht Venetiaans vaartuig, aan de stevens puntig omhoog lopend, meestal voortbewogen door middel van een vaarboom. Zie ook Barcarolle. (2) Klein vissersvaartuig met bun, dat vroeger op de Zuiderzee werd gebruikt.
Golftop
Bovenste deel van een golfberg.
Golfstroom
Relatief warme zeestroming. Voortkomend uit de Antillenstroom en de Floridastroom loopt deze stroom langs de oostelijke kust van Noord-Amerika tot aan Kaap Hatteras, om van daar in noordoostelijke richting de oceaan over te steken. Het eerste deel, van Straat Florida tot Kaap Hatteras, wordt ook wel Floridastroom genoemd. Het tweede deel, van Kaap Hatteras tot New Foundland, blijft dan Golfstroom heten en het derde deel, van New Foundland tot Noorwegen, noemt men ook wel de Noordatlantische stroom.
Golfslag
(1) De op en neer gaande beweging van de golven. (2) Het slaan of botsen van de golven tegen iets, bijvoorbeeld het schip of de wal.
Golfperiode
De tijd die verloopt tussen het passeren van twee golftoppen.
Golflengte
(1) Frequentie van radiozender. (2) De grootste afstand tussen twee opeenvolgende golftoppen.
Golfkam
Bovenste deel van een golf.
Golfhoogte
De afstand tussen het golfdal en de golftop.
Golfgenerator
Installatie die golfbeweging in elektriciteit omzet. Bestaat uit tanks van tientallen meters hoog, waartussen de golfslag cilinders in beweging zet, die een generator aandrijven.
Golfdal
Dal tussen twee golfbergen.
Golfbreker
Stenen of betonnen dijk die dient om de golfslag te breken.
Golf
(1) De beweging van het water, opgewekt en versterkt door overdruk aan loefzijde en onderdruk aan lijzijde. (2) Baai. Deel van de zee grenzend aan – en meestal gedeeltelijk omsloten door – het vasteland.
Golden Hinde
Het schip waarmee Francis Drake in 34 maanden als eerste Engelsman om de wereld zeilde. In december 1577 vertrok de expeditie met vijf schepen, maar nog voor men Vuurland bereikte was er nog maar één over. Op 26 september 1580 keerde de expeditie in Engeland terug, waar Drake werd geridderd door koningin Elizabeth. Zie ook Circumnavigatie.
Golden Gate
Zeestraat in Californië, die de Baai van San Francisco en de San Pablobaai met de Grote Oceaan verbindt. Is ongeveer 5 kilometer lang, tot 5 kilometer breed en wordt overspannen door de beroemde Golden Gate Bridge (2,8 kilometer lang).
Gokstad-schip
Vikingschip uit de tiende eeuw, in 1880 gevonden op de boerderij Gokstad bij Sandefjord, Noorwegen. L.O.A. 23,30 m., breedte 5,25 m. Een soort karv, geschikt voor het zeilen in open zee. De riemen waren slechts bedoeld als hulpvoortstuwingsmiddel. Zeer zeewaardig, met zeer weinig diepgang. In het Vikingskiphus in Oslo zijn nog een prachtig Gokstadschip en een Osebergschip te bewonderen. Bezoek bij die gelegenheid ook het scheepvaartmuseum, het Fram-museum en het Kon-Tiki museum.
Goedkope-vlagschepen
Koopvaardijschepen die varen onder de vlag van landen waar de wetten en voorschriften ten aanzien van de scheepvaart zeer oppervlakkig zijn, bijvoorbeeld Panama, Liberia en Honduras. De vlaggen zelf noemt men Flags of Convenience (vlaggen van gemak).
Goed zeemanschap
Ook: goed schippersgebruik. Varen met gebruik van het gezonde verstand, dat wil zeggen met kundigheid en vaardigheid, alsmede met overleg handelen en vooruitzien.
Goden van de vloot
De beste vissers van de vloot.
Goatepetiel
Gattepetiel
GPS
Global Position System. Apparaat waarmee men onder andere zijn positie kan bepalen en controleren. Heeft 21 satellieten die zich op een baan van 20.000 kilometer hoog bevinden. Doordat er contact is met verschillende satellieten, kan uit de verschillende signalen de positie van het schip worden bepaald. Is minder storingsgevoelig dan bijvoorbeeld Decca of Loran.
Gp.Fl
Group flashing. Aanduiding op de zeekaart die betekent dat het hier om een groepslicht gaat.
Gp.Oc
Group occulting. Aanduiding op de zeekaart die betekent dat het hier om een groepslicht gaat, waarbij de donkere perioden korter duren dan de lichte perioden.
Grietje
Bramzeilvan de bezaans- of kruismast. Wanneer er meerdere bramzeilen aan de bezaansmast of de kruismast staan, spreken we van een ondergrietje, middengrietje en bovengrietje. Zie afb. 52. Sommigen beweren dat `grietje` een eponiem is en teruggaat op ene Grietje van Dijk.
Grietjestagzeil
Zie Stagzeil
Griepen
Klagen.
Griend
(1) Ongeveer 20 hectare groot Nederlands eiland in de Waddenzee, tussen Harlingen en Terschelling. Tot de watersnood van 1877 werd het eiland bewoond. Tegenwoordig is het een natuurreservaat. (2) Soort dolfijn. Er wordt jacht op deze dieren gemaakt, onder andere bij Färöer. Vaak ontaardt de jacht in een gruwelijke slachtpartij.
Griek
Een vuil en oud schip waarbij je (als loods of douanier) op alles voorbereid moet zijn.
Grendelbout
Bout aan de mastkoker ter vergrendeling van de mast.
Greenwich Hour Angle
(GHA) De lengte van de aardse projectie; varieert van 0° tot 360°.
Greenpeace
(1) Internationale milieuorganisatie die over eigen schepen beschikt en zich onder andere richt tegen atoomproeven, het doden van jonge zeehonden en het dumpen van radioactief afval in zee. (2) Ook: MV Greenpeace. Actieschip van de gelijknamige milieuorganisatie. Zie ook Beluga, Manutea, Moby Dick, Rainbow Warrior, Sirius, Solo en Vega.
Great Republic
Het grootste zeilschip dat ooit is gebouwd. De 4555 ton metende viermastbark, met een lengte van 95 meter en een snelheid van 20 knopen, werd in 1853 in de vaart gebracht door Donald McKay, maar was te groot om een commercieel succes te kunnen worden.
Great Eastern
Stoomschip, voortbewogen door een schroef en twee schepraderen met een diameter van 17,5 meter, dat in 1860 van stapel liep als het grootste stoomschip dat ooit werd gebouwd. Het schip was 211 meter lang, 37 meter breed, had een passagierscapaciteit van 4000 personen en mat 22.500 ton. Drie stoommachines zorgden voor een snelheid van meer dan 14 knopen. In 1889 belandde het op de schroothoop.
Grax
Resten die achterblijven bij de bereiding van traan uit walvissen.
Graveyard watch
Amerikaans voor hondewacht.
Grand Soleil 39`
Snel, comfortabel en stoer polyester zeiljacht. Geschikt voor langere zeereizen, want aan alles is gedacht. L.O.A. 11,98 m., zeiloppervlak 84,40 m².
Grand Soleil 35`
Comfortabel polyester zeiljacht met slaapaccommodatie voor acht personen. L.O.A. 10,60 m., zeiloppervlak 63,80 m².
Grand Soleil 343
Comfortabel polyester zeiljacht met slaapaccommodatie voor zeven personen. Geschikt voor langere zeereizen. L.O.A. 10,90 m., zeiloppervlak 65 m².
Grand Banks
Ondiepe visgronden in de Atlantische Oceaan, ten zuidoosten van Newfoundland. De Grand Banks vormen een van de belangrijkste visgebieden ter wereld. Het kan er behoorlijk misten.
Granada 858 Regatta
Comfortabel en degelijk afgewerkt toer- en wedstrijdzeiljacht. L.O.A. 8,58 m., zeiloppervlak 37,80 m².
Granada 767 Bonita
Ruim en degelijk afgewerkt zeilschip. L.O.A. 7,67 m., zeiloppervlak 30,40 m².
Granada 340 Regina
Comfortabel en snel polyester zeiljacht. L.O.A. 10,40 m., zeiloppervlak 48,50 m².
Granada 31
Snel en zeer sterk polyester zeiljacht. L.O.A. 9,39 m., zeiloppervlak 43 m².
Grampus
(1) Soort dolfijn (Grampus griseus). (2) Orka (Orcinus orca).
Graf
Kooi.
Graf Spee
Dit Duitse slagschip opereerde in de eerste maanden van de Tweede Wereldoorlog in het zuiden van de Atlantische Oceaan. Kapitein-ter-zee Hans Langsdorff vestigde de goede naam van de Deutsche Kriegsmarine door nooit een schip tot zinken te brengen voordat de laatste man van boord was. Op 13 december 1939 doken plotseling drie Engelse kruisers op. Het slagschip wist één kruiser, de HMS Exeter, uit te schakelen, maar moest uiteindelijk zwaar gehavend zijn toevlucht nemen tot de neutrale haven van Montevideo. De regering van Uruguay stond Langsdorff een verblijf van twee dagen toe. Toen moest het schip Montevideo weer verlaten. Voor de monding van de Rio de la Plata lagen een Britse en een Nieuwzeelandse kruiser, de HMS Ajax en de HMNZS Achilles, op de loer. Heel de wereld wachtte in spanning af en de oevers van de rivier waren zwart van de nieuwsgierige toeschouwers. Langsdorff had echter al zijn manschappen van boord gehaald en slechts een klein `Sprengkommando` achtergelaten. Plotseling hield het slagschip midden in de ondiepe riviermond stil. Het `Sprengkommando` verliet het schip met een sloep en even later volgde er een explosie. Binnen drie minuten was de Graf Spee gezonken. Langsdorff wikkelde zich in de oude keizersvlag – niet de vlag met het hakenkruis #NAME?
Gradiëntstroom
Stroom ontstaan door inwendige drukverschillen in zee.
Graball
Vast net voor de Australische kustvisserij.
GSM-net
Global System for Mobile communications. Mobiele telefoon die, mits men voldoende vermogen tot zijn beschikking heeft, ook enkele mijlen uit de kust nog te gebruiken is. Bij het toestel wordt een persoonlijke kaart voor het Europese GSM-net geleverd, waarmee binnen het bereik van Europese steden kan worden getelefoneerd. Men verwacht het GSM-net binnenkort (eind 1997) dusdanig te kunnen verbeteren dat het in heel Europa bruikbaar is, dus ook midden op zee. De GSM-autotelefoon heeft een vermogen van ongeveer 8 watt, een zaktelefoon ongeveer 2 watt. Met een speciaal modem kunnen faxen worden verstuurd of ontvangen. Omdat GSM gedigitaliseerd is, zijn de gesprekken veel moeilijker af te luisteren dan die van het analoge ATF.
(Wie had in 1996, toen ik dit boek schreef, kunnen bedenken dat in 2000 elk kind ouder dan twee jaar in het bezit zou zijn van een eigen GSM`etje?)
Gunter
(1) Ezelshoofd. (2) Steng. (3) Stengestagzeil.
Gunwale, gunnel
Boordlijst; dolboord.
Gundel
Versterkingslat tegen de binnenkant van het topboord van een giek (3).
Guineastroom
Stroom die tussen de Noord- en Zuidequatoriaalstroom om de oost de kust van Guinea aanloopt.
Guano
Meststof bestaande uit de verdroogde mest en overblijfselen van zeevogels, die op onbewoonde eilanden en klippen in de loop der eeuwen tot dikke lagen is opgehoopt. Werd in de vorige eeuw en het begin van deze eeuw met hele scheepsladingen tegelijk uit Zuid-Amerika gehaald.
Guyot
Onderzeese berg met een vlakke top, oprijzend tot minstens een kilometer boven de oceaanbodem. Zie ook Zeeberg.
Guyanastroom
Deel van de Noordequatoriaalstroom dat langs de noordoostkust van Zuid-Amerika naar de Caribische Zee loopt.
GWS-schouw
Stalen schouw met houten boeisel en spriettuig, genoemd naar de Grouwster Watersport Vereniging. Lijkt veel op de Friese schouw. Zeiloppervlak 11 m². schip waarmee de toen 65-jarige Engelse solozeiler Sir Francis Chichester in 1966-1967 een reis om de wereld maakte, met als enige aanloophaven Sydney, Australië. Op 28 mei 1967 kwam hij in Engeland aan, na een reis van 28.500 mijl, die in 220 dagen was afgelegd. De Gypsy Moth IV, een kits van 53 voet, is te bezichtigen in Greenwich, ten oosten van Londen.
Gyrokompas
Ook: tolkompas. Elektronisch kompas dat bestaat uit een moederkompas en een aantal dochterkompassen, en niet afhankelijk is van het aardmagnetisch veld. Het kompas wijst altijd het ware noorden aan, in plaats van het magnetische noorden. Het noordzoekend element van het moederkompas is de gyroscoop. Het gyrokompas staat in verbinding met een aantal instrumenten waarop de koersaanwijzing wordt overgebracht, zoals de radar, de stuurautomaat, de navigatiecomputer en de koersschrijver. Zie ook: Moederkompas, Stuurdochter, Inslingertijd en Peildochter.
Gyrostabilisator
Constructie om het slingeren van schepen door middel van gyroscopische vinnen tegen te gaan. H
Gyroscoop
Sneldraaiende tol in het moederkompas, gelagerd met drie graden van vrijheid, hetgeen betekent dat de tol kan draaien om drie onafhankelijke assen, waarvan er één samenvalt met de tolas. Berust op het principe dat de as van een sneldraaiende tol zich richt naar de stand van de aardas. Zie ook Gyrokompas en afb. 16.
Gyropilot
Automatische piloot, elektronisch verbonden met het gyrokompas. gyroscoop