Eindknoop
De onderste knoop aan het ophaalkoord.
Eindboei
Boei op het eind van een beug of staande netten.
Eilandkruiser
Kruiserjacht dat speciaal voor het wad is ontworpen. L.O.A. 9,38 m., zeiloppervlak 48,50 m².
Eiland
Land dat aan alle zijden door water is omringd en geen continent vormt.
Eikeloof
Ook: meeuwenpoep. Versierselen op de petklep van een kapitein-luitenant-ter-zee en hogere officieren.
Eikehouten kajuitschouw
Stoer platbodemjacht met zeer goede zeileigenschappen. L.O.A. 7,50 m., zeiloppervlak 27 m².
Eikehouten Staverse jol
Mooi gelijnd zeilschip, dat uitstekend geschikt is voor het IJsselmeer, de Zeeuwse wateren en het wad. L.O.A. 7,50 m., zeiloppervlak 43 m². Zie ook Staverse jol.
Ellebogenboek
Bevorderingsranglijst voor officieren en onderofficieren.
Elftdrijfnet
Drijfnet waarvan de maaswijdte tussen 12 en 25 centimeter bedraagt.
Elevator
Zuiginrichting in de haven waarmee met sterke pompen bijvoorbeeld graan uit het ruim omhoog wordt gezogen. In het havenjargon `stofzuiger` genoemd.
Elektrolyse-effect. C
hemische reactie tussen twee ongelijksoortige metalen die in (zee)water zijn ondergedompeld. In het (zee)water vreet een zuiver metaal (bijvoorbeeld koper) een minder zuiver metaal (bijvoorbeeld staal) aan. Hoe warmer het water en hoe hoger het zoutgehalte, hoe hoger het elektrolyse-effect. Kan worden tegengegaan door het aanbrengen van anoden.
Elbe
Duitse stoomboot die op 30 januari 1895 in de Noordzee zonk na een aanvaring met de Britse stoomboot Craithie. Daarbij kwamen 332 opvarenden om.
Elan 431 Solomon Edition
Polyester rondspant zeiljacht met acht slaapplaatsen. L.O.A. 13,45 m., breedte 4 m., zeiloppervlak 98 m².
Elan 295
Polyester rondspant zeiljacht met vier vaste slaapplaatsen. L.O.A. 9,28 m., breedte 3 m., zeiloppervlak 54,40 m².
Elan 38
Polyester zeiljacht met zes slaapplaatsen. L.O.A. 11,95 m., breedte 3,87 m., zeiloppervlak 85 m².
Elan 381
Handzaam polyester zeiljacht met sloeptuig en slaapaccommodatie voor 7 personen. L.O.A. 11,95 m., breedte 3,87 m., zeiloppervlak 85 m².
El Niño
(sp). Zie ENSO.
Emmerzeil
Ook: loggerzeil. Trapeziumvormig zeil. Staat slechts over één boeg goed. Over de andere rust het tegen de mast. Wordt uitgehouden door de bovenra en de voetra.
Emmerbaggermolen
Zie Baggerwerktuig
Embarkeren
Deftige benaming van aan boord gaan, zich inschepen.
Embargo
(1) Beslag op schepen en ladingen van een staat waarop men druk wil uitoefenen. (2) Verbod tot in- en uitvoer van de produkten van een staat waarop men druk wil uitoefenen.
Entrepotdok
Deel van de haven waarin hele schepen met lading en al in entrepot kunnen worden gesteld.
Entrepot
Opslagplaats voor goederen waarvan de bestemming nog niet vaststaat. Entrepots staan onder toezicht van de douane en over de opgeslagen goederen hoeven nog geen invoerrechten en accijnzen te worden betaald.
Enterluik
Luik voor in de bak of achter in de kajuit.
Enternet
Net dat boven het boord is gespannen om het enteren (2) te beletten.
Enteren
(1) Langs het want naar boven klimmen. Zie ook Weeflijnen. (2) Een vijandelijk schip aan boord klampen en beklimmen om het te veroveren.
ENSO
El Niño Southern Oscillation. Grootschalige klimatologische fluctuatie van de zuidelijke Grote Oceaan. El Niño (`het kind`) zelf is een warme oppervlaktestroom die doorgaans tegen de kerstdagen verschijnt voor de kusten van Ecuador en Peru en eind maart weer verdwijnt. Maar eens in de drie tot zeven jaar blijft het anderhalf jaar lang hangen, als onderdeel van een ENSO. Het is niet duidelijk waardoor een ENSO ontstaat. Door de aanhoudende warme oppervlaktestroom kunnen de koude, voedselrijke stromen niet meer aan de oppervlakte komen, waardoor massale vissterfte optreedt. In 1982 en 1983 veroorzaakte een ENSO ernstige droogte in India, Indonesië, de Filippijnen en Australië, vloedgolven in Ecuador en Peru, en allesverwoestende stormen langs de kust van Californië.
Enkhuizer
Herhaalde slag van een kabel om de beting.
Enkhuizer almanak
Almanak die sinds 1632 jaarlijks verschijnt.
Enkhuizer bol
Vissersscheepje van de Zuiderzee. Platbodem. Wordt tegenwoordig ook van staal gebouwd.
Enkhuizer schouw
Schouw die tot ongeveer 1950 werd gebruikt voor de visserij op het IJsselmeer.
Enkelknikspant
Knikspant
Enkele strop
Blokmet een strop gemaakt uit een korte grommer, die eenmaal om het huis gaat.
Enkeldaagse getijkrachten
Zie Getij.
Enkel
Trechtervormig netje (bijv. in kuil of fuik) dat het terugzwemmen van de vis voorkomt. Ook: inkel, inkeling of keel.
Engte
Smalle doorvaart.
Engelse kuil
Kuil met een uitgesneden onderzijde.
Engels stuurwerk
Mechanisch stuurwerk met horizontale wormas.
Engelandvaarders
Zo noemde men de mensen die in de Tweede Wereldoorlog vanuit bezet gebied naar Engeland uitweken.
Endje maken
Wanneer twee lijnen hoekwant over elkaar geschoten zijn, die van de ander doorsnijden (bij het halen).
Endemol-vlag
Spottende benaming voor de geelblauwe vlaggen die tijdens SAIL`95 voor een bedrag van 350 gulden verkrijgbaar waren bij de firma Endemol. Zonder die vlag in het want was er in de sluis van IJmuiden bijvoorbeeld geen plaats voor traditionele vaartuigen.
Endemol
Bedrijf dat bij de commerciële organisatie van SAIL`95 de touwtjes strak in handen had, zodanig dat veel opvarenden van een aantal grote zeilschepen er weinig voor voelen om in 2000 terug te komen. Zij voelen zich miserabel behandeld en hebben hun grieven vastgelegd in een petitie, die is aangeboden aan de voorzitter van de ISTA.
Endelsim
Staand sim aan het uiteinde van een staand haring- of ansjovisnet.
Endeavour
De vierkantgetuigde driemastbark waarmee James Cook omstreeks 1770 zijn eerste ontdekkingsreis maakte. De Endeavour was 105 voet lang, ± 20 voet breed en had een geringe diepgang.
End
Stuk touw.
Engel
Egel
EPIRB
Emergency Position Indicating Radio Beacon. Apparaat dat automatisch een SOS-signaal met het MMSI-nummer uitzendt. Het 406 MHz-type (SARSAT) wordt door satellieten bewaakt, het 121.5 MHz-type niet, maar dat is dan ook een stuk goedkoper. Wanneer het schip zinkt, blijft het EPIRB drijven. Sommige EPIRBs beschikken zowel over een 40MHz zender (die de naam, nationaliteit en positie van de EPIRB uitzendt) als een 121.5 MHz zender (die dient als radiobaken voor dichtbijzijnde reddingsvaartuigen). Zie ook Joon.
EPE
Elektronische-navigatieterm. Estimated Position Error. De absolute nauwkeurigheid die men van de GPS mag verwachten. Zie ook DOP.
EPS
Expandeerbaar polystyrol. Zie Blank.
Epoxyhars
Superieure harssoort die meestal wordt gebruikt in combinatie met materialen als kevlar.
Equipagemeester
(1) Kwartiermeester. (2) Ambtenaar die het beheer heeft over scheepsuitrustingen.
Equipage
(1) De militairen ter zeemacht beneden de rang van officier. (2) Bij de koopvaardij: de bemanning.
Equinox
Dag-en-nachtevening, vindt jaarlijks plaats op 21 maart en 23 september. Zie ook Ecliptica.
Equatoriale tegenstroom
Stroom die in de tijd van de moesson in het gebied van de doldrums loopt en voortkomt uit de Noordoost-moessondrift en de Zuidequatoriaalstroom.
Equator
Evenaar. De grootste cirkel om de aardbol, waarvan alle punten even ver van de polen verwijderd zijn. Dient als nullijn van de geografische breedte.
Ertogrul
Turks fregat dat op 19 september 1890 schipbreuk leed voor de kust van Japan. 540 opvarenden kwamen daarbij om het leven.
Ernstvuurwerk
Vuurwerk dat is bedoeld als noodsignaal aan boord.
Erf
Bergruimte tussen dek en luikenkap.
Estonia
Estlands roll on-roll off-schip dat in de nacht van 27 op 28 september 1994 zonk voor het Finse eiland Utö, als gevolg van een veel te zwakke vergrendeling van de 50 ton zware boegdeur. 912 mensen kwamen bij de ramp om, slechts 147 opvarenden werden gered. Het wrak is niet geborgen, honderden slachtoffers evenmin. In samenwerking met Finland heeft de Zweedse regering het wrak laten bedekken met een laag beton, omdat men vreesde dat duikers zouden trachten lichamen van slachtoffers te bergen, in opdracht van de nabestaanden.
Eskimoteren
Ook: kanobuitelen. Zijdelingse wending van 360° om de lengteas van de kajak, waarbij de kajakvaarder met het bovenlichaam onder water komt. Niet proberen met een Canadees.
Esjghabad
Russisch schip dat op 14 juli 1957 schipbreuk leed in de Kaspische Zee. 270 bemanningsleden vonden daarbij de dood.
Eskader
(1) Vroeger smaldeel. Tegenwoordig een vlootverband van oorlogsschepen van verschillende soorten en klassen. Wordt ook taskforce genoemd. (2) Onderdeel van een grote vloot, geheel of gedeeltelijk bestaand uit schepen van dezelfde soort en klasse.
Escorte
Gewapend geleide van oorlogsvaartuigen, bijvoorbeeld ter beveiliging van koopvaardijschepen.
Escale 39
Polyester catamaran met zes vaste slaapplaatsen. L.O.A. 12,80 m., breedte 6,17 m., zeiloppervlak 78 m².
Estuarium
Door getijstromen verbrede trechtermond van een rivier.
ETA
Radiotelefonieterm. Estimated Time of Arrival. Verwachte tijd van aankomst.
Etablissement
Het marine-etablissement te Amsterdam; bestaat sinds 1655.
Etap 20
Onzinkbare polyester toerzeilboot met ophaalbare bulbkiel. L.O.A. 6,05 m.
Etap 22
Onzinkbaar toerzeiljachtje met ophaalbare gietijzeren kiel. L.O.A. 6,66 m., zeiloppervlak 29,43 m².
Etat-major
(f) De gezamenlijke officieren op een oorlogsschip, met uitzondering van de commandant.
Etap 35i
Onzinkbaar, modern polyester zeiljacht met goede zeileigenschappen en slaapaccommodatie voor 5 personen. L.O.A. 10,62 m., zeiloppervlak 77,60 m².
Etap 30
Onzinkbaar, comfortabel polyester toerzeiljacht. L.O.A. 9,10 m.
Etap 26
Onzinkbaar polyester toerzeiljacht. L.O.A. 7,75 m.
Etap 26i
Onzinkbare polyester rondspant familiekruiser, geschikt om single-handed te zeilen. Slaapaccommodatie voor 4 personen. L.O.A. 8,25 m., breedte 2,78 m., zeiloppervlak 33 m².
Etap 23
Onzinkbaar polyester toerzeiljacht. L.O.A. 7,36 m.
Etap 23 i
Onzinkbaar, trailerbaar polyester rondspant zeiljacht met vier vaste slaapplaatsen. L.O.A. 7,28 m., breedte 2,45 m., zeiloppervlak 28 m².
Etap 22i
Onzinkbaar trailerbaar polyester toerzeiljachtje met ophaalbare kiel. L.O.A. 6,78 m., breedte 2,42 m., zeiloppervlak 23,34 m².
Eustatische schommelingen
Rijzingen en dalingen van de zeespiegel. De fluctuaties van het zeeniveau worden veroorzaakt door veranderingen in de capaciteit van de oceaanbekkens of in het volume van het zeewater.
Eurydice
Franse onderzeeër die op 4 maart 1970 in de Middellandse Zee schipbreuk leed. 57 opvarenden vonden daarbij de dood.
Eurotunnel
Dubbele spoortunnel tussen Folkestone en Calais, waarvan 39 kilometer zo`n vijftig meter onder de zeespiegel lopen.
Europoort
Groot zeehavenproject ten westen van Rotterdam, op het voormalig eiland Rozenburg, aansluitend aan de Botlek. In 1958 werd begonnen met de aanleg en in 1960 liep het eerste schip de Europoort binnen.
Europe
Type zeilboot dat eerst `Europe Moth` werd genoemd. Heeft een opklapbaar midzwaard. L.O.A. 3,35 m., zeiloppervlak 7 m², 63 kg. Internationale wedstrijdklasse.
Europa
Driemastvolschip, Nederlands` enige zeegaande dwarsgetuigde bark. Vroeger was de Europa een lichtschip en heette het Elbe II, tegenwoordig vaart het met passagiers, met name op de Noord- en Oostzee. L.O.A. 55,10 m. Zie ook afb. 30.
Euglenophyto
Zie Alg.
Everdoek
Soort zeildoek voor sloepzeilen.
Ever
Deens schip, gebruikt voor visvangst en koopvaardij. Werd veel in de monding van de Elbe gezien. Had een mast met razeil en stagfok; bij windstilte werd ook wel een kluiffok gevoerd.
Evenaar
(1) Equator(2) Zie Spruit. (3) Balans, weegschaal.
Even keel
Gelijklastig.
Evans
Destroyer van de Amerikaanse marine, die op 2 juni 1969 in de Zuidchinese Zee doormidden werd gekliefd door het Australische vrachtschip Melbourne. 74 opvarenden kwamen daarbij om het leven.
EVRM
Ook: VRM. Elektronische variabele afstandsring; onderdeel van de radar.
Evolution
Zeiljacht voor de lange afstanden. L.O.A. 20,02 m., zeiloppervlak 165,13 m². Kostte in 1996 anderhalf à twee miljoen gulden.
Exterritoriale wateren
De wateren die niet tot de territoriale wateren van een land behoren en waar de wetten van dat land dus geen rechtskracht hebben.
Express Samina
Veerboot. L.O.A. 103 m., 4407 ton. In 1966 gebouwd als de Franse ferry Corse. In de jaren tachtig verkocht aan Eastern Lines, waar zij sindsdien onder de naam Golden Vergina werkzaam was in de Griekse wateren. Begin 2000 voor het luttele bedrag van twee en een kwart miljoen dollar verkocht aan Minoan Flying Dolphins, die het schip de naam Express Samina gaf. Op 26 september 2000, na twee kilometer voor het eiland Paros op een hoge rots te zijn gevaren, zonk de Express Samina. Negenenzeventig passagiers vonden de dood. De ramp kon plaatsvinden omdat er niemand aanwezig was op de brug van het schip. De verantwoordelijke officieren zaten benedendeks te kijken naar een voetbalwedstrijd op de tv. Zij zijn aangeklaagd wegens dood door schuld.
Exocet
Vliegende vis.
Exocetraket
Anti-schipraket die met behulp van radar zelf zijn doel zoekt.
Excellent 960
Polyester knikspant motorboot. L.O.A. 9,60 m., breedte 3,20 m., diepgang 0,70 m.
Exxon Valdez
Amerikaanse olietanker die op 24 maart 1989 aan de grond liep in de Prince William Sound, in Alaska. Twee dagen lang stroomde er olie uit de 301 meter lange tanker, waardoor een enorme milieuramp plaatsvond. De olie bedekte in totaal 1770 kilometer kustlijn, met inbegrip van talloze eilanden. Honderdduizenden vogels en duizenden zoogdieren, waaronder veel zeeotters, vonden de dood. De zalm- en haringvisserij leed enorme schade. De kapitein kampte met alcoholproblemen; hij werd veroordeeld.
Ezelsoren
Knoop om een strop in te korten. F
Ezelshoofd
(1) IJzeren band voor de steng aan de top van de ondermast. (2) Houten verbindingsstuk tussen mast en steng.
E-serie
De 9 schepen van de Amsterdamse rederij Spliethoff waarvan de naam begint met een E: Edamgracht, Edisongracht, Eemsgracht, Eglantiersgracht, Egmondgracht, Elandsgracht, Emmagracht, Erasmusgracht en Europagracht. Zie ook A-serie, B-serie, H-serie, K-serie, L-serie en P-serie.